kobieta chowająca twarz w dłoniach

Kryzys psychologiczny: przyczyny i przebieg

Kryzys jest niezwykle przykrym doświadczeniem. Określa się go jako przejściowy stan nierównowagi wewnętrznej. Pojawia się, gdy człowiek napotyka w życiu przeszkody i nie może ich pokonać – zazwyczaj są to wydarzenia krytyczne. Spośród nich szczególne miejsce zajmują te o nasileniu ekstremalnym, zwane przeżyciami traumatycznymi. Można więc stwierdzić, że wydarzenie krytyczne to rodzaj bodźca, a kryzys psychologiczny jest reakcją na ten bodziec. Jakie są jego przyczyny, objawy oraz jak on przebiega? Wszystkie informacje znajdują się w tym wpisie.

Przyczyny kryzysu psychologicznego

samotna kobieta siedząca na krześle przed oknem

Kryzys psychologiczny mogą wywoływać takie czynniki jak: niespodziewane zdarzenie wywołujące poczucie niebezpieczeństwa, zagrożenie realizacji ważnej potrzeby, która jest związana ze słabymi punktami naszej psychiki oraz brak zdolności do radzenia sobie z napotkanymi trudnościami. Jednak coraz częściej zdarza się, że kryzysy nie mają wyraźnego źródła. Wyłaniają się z codziennego stresu, zmartwień oraz problemów, które gdy są nierozwiązane, nawarstwiają się oraz powodują przeciążenie. Psychologia rozróżnia cztery rodzaje kryzysów ze względu na podłoże ich przyczyn. Są to kryzysy:

  • sytuacyjne – związane z wydarzeniami takimi jak utrata stabilności materialnej (np. pożar domu, utrata pracy), wydarzeniami osobistymi oraz zdrowiem (rozwód, wiadomość o przewlekłej chorobie) czy sytuacją w rodzinie lub w kręgu znajomych (przemoc rodzinna, śmierć kogoś bliskiego),
  • rozwojowe – naturalne momenty przełomowe w życiu każdej osoby wiążące się z nowymi wyzwaniami oraz wymuszające zmiany w funkcjonowaniu (np. nowa praca, pójście do szkoły, narodziny dziecka czy przejście na emeryturę),
  • egzystencjalne – dotyczące głębokich wartości życiowych (np. sensu życia, miłości, lęku przed śmiercią),
  • środowiskowe – występujące, gdy jednostkę lub grupę ludzi dotyka naturalna bądź wywołana działaniem ludzkim katastrofa (np. klęska żywiołowa lub wojna).

Objawy kryzysu psychologicznego wpływające na jego przebieg

Osoba zmagająca się z kryzysem przede wszystkim ma problemy z codziennym funkcjonowaniem. Najprostsze czynności mogą sprawiać jej trudność, a wcześniejsze całkowicie bezstresowe sytuacje – paraliżować ją na tyle, że nie będzie w stanie na nie zareagować. Dodatkowo może odczuwać ona nieprzyjemne uczucie pobudzenia, niepokoju, borykać się z zaburzeniami snu, a także mieć problemy z natrętnymi wspomnieniami przykrych, a zarazem bolesnych dla niej sytuacji z przeszłości. Te objawy można podzielić na cztery kategorie:

  • fizjologiczne – czyli bezpośrednio związane z organizmem, m.in. zaburzenia snu oraz apetytu, pobudzenie, wzmożona potliwość, drętwienie, drżenie, zaparcia bądź biegunki, bóle oraz zawroty głowy, uczucie ciągłego przemęczenia,
  • poznawcze – zaburzenia w postrzeganiu rzeczywistości, problemy z koncentracją i zapamiętywaniem, trudności w logicznym myśleniu, natrętne myśli lub wspomnienia traumatycznych wydarzeń oraz jednoczesne rozpatrywanie ich w kategoriach „co by było, gdyby…”,
  • emocjonalne – silny lęk, niepokój, poczucie winy, złość, bezradność oraz poczucie utraty kontroli, smutek, apatia, negatywna wizja przyszłości,
  • behawioralne – wycofywanie się z kontaktów społecznych lub całkowita izolacja, niepodejmowanie codziennych aktywności.

Jeżeli nie zostanie podjęta terapia oraz praca nad problemami, to objawy kryzysu psychologicznego mogą towarzyszyć nawet przez całe życie.

Jak sobie poradzić z kryzysem psychologicznym?

osoba pisząca czerwonym długopisem

W momencie, w którym nie jesteśmy w stanie sami poradzić sobie z przygnębiającymi nas problemami, najlepszym rozwiązaniem będzie spotkanie z psychologiem w celu psychoedukacji, czyli ułatwienia nam zrozumienia tego, co się dzieje. To szansa na zmniejszenie poziomu lęku, obaw oraz poczucia bezradności. W zależności od tego, na jakim etapie kryzysu jesteśmy, terapia zostanie odpowiednio dopasowana. Może wystąpić konieczność psychoterapii wspierającej, poznawczo-behawioralnej, która będzie miała na celu ułatwienie zmian w zakresie dysfunkcjonalnych przekonań bądź psychoterapii psychodynamicznej, która z reguły jest nastawiona na wgląd emocjonalny oraz zrozumienie swoich reakcji uczuciowych. Pomaga to wprowadzać odpowiednie zmiany w swoim funkcjonowaniu oraz relacjach z ludźmi. Dlatego tak ważne jest spotkanie z psychologiem, aby mógł on dopasować odpowiednie metody leczenia do poziomu zaawansowania kryzysu.

Kryzys powoduje poczucie bycia na krawędzi w sytuacji niepewności oraz bezradności. Wiąże się z cierpieniem, jak i przykrymi emocjami: z lękiem, złością czy poczuciem winy. To, jak ten przełomowy moment wpłynie na nasze funkcjonowanie, zależy od wielu czynników m.in. od problemu, jego przyczyny, ale również wykorzystywanych sposobów w celu rozwiązania go. Kryzysy są nieuniknione, dlatego tak ważne jest już samo ich zauważenie, zrozumienie sensu oraz wprowadzenie zmian.